رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان، روز چهارشنبه ۲۶ شهریور (۱۷ سپتامبر)  ضمن ارائه گزارشی از وضعیت افغانستان به شورای امنیت، اعلام کرد که از زمانی بازگشت طالبان به قدرت، جهان ۱۳ میلیارد دلار به افغانستان کمک کرده، اما فقر در این کشور همچنان گسترده است و بازگرداندن میلیون‌ها مهاجران افغان از کشورهای همسایه نیز این بحران را تشدید کرده‌ است.

بر اساس این گزارش، از مجموع کمک‌های جامعه جهانی، ۷.۹ میلیارد دلار برای ارائه کمک‌های بشردوستانه و ۴.۹ میلیارد دلار برای تامین نیازهای اساسی هزینه شده است.

رزا اوتنبایوا افزود هرچند تلاش‌های بشردوستانه و کاهش درگیری‌های مسلحانه در افغانستان امنیت نسبی در این کشور ایجاد کرده، محدودیت‌های شدید وضع‌شده علیه زنان و دختران و بحران‌های انسانی و اقتصادی چندلایه نگرانی‌های مردم افغانستان را از آینده افزایش داده است.

اوتنبایوا که از کابل و به صورت مجازی در نشست شورای امنیت شرکت کرده بود، در ابتدای سخنرانی خود، به وقوع زلزله‌های ویرانگر در افغانستان اشاره کرد و گفت که این حوادث طبیعی لزوم کمک‌رسانی به افغانستان را بیشتر می‌کنند و مهار بحران‌های حاصل از آن‌ها بدون کمک جامعه جهانی ممکن نیست.

اوتونبایوا به ممنوعیت تحصیل و اشتغال زنان و دختران هم اشاره کرد و یادآور شد که زنان افغان حتی از کار در نهادها و دفاتر سازمان ملل متحد هم منع شده‌ا‌ند. او این تصمیم‌ها را نشان‌دهنده «دو روند متضاد درون طالبان» دانست که یکی عمل‌گرایانه و دیگری ایدئولوژیک و به دنبال ایجاد نظام اسلامی مطلق است. 

سازمان ملل متحد هفته گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد که طالبان با استقرار افراد مسلح در ورودی‌ دفاتر این سازمان در شهرهای مختلف افغانستان، مانع ورود کارمندان زن افغان می‌شوند. این محدودیت هرچند از دسامبر ۲۰۲۴ و به دستور ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، وضع شد، مقام‌های سازمان ملل با مقام‌های طالبان مقیم کابل برای ادامه فعالیت کارمندان زن افغان به توافق رسیده بودند. سازمان ملل افزود که محدودیت‌ها و فشارهای جدید بر کارمندان زن افغان، نقض تعهداتی‌اند که مقام‌های طالبان به این سازمان داده بودند.

اوتنبایوا هم درباره پیامد‌های ممنوعیت اشتغال زنان در دفاتر سازمان ملل متحد هشدار داد و گفت این ممنوعیت توانایی ما را برای کمک به مردم افغانستان در مقطعی که به‌شدت به آن نیاز دارند، مختل کرده است.

او همچنین با ابراز نگرانی از ادامه ممنوعیت تحصیل دختران بالاتر از کلاس ششم، تصریح کرد: «سه سال و نیم از بسته شدن مدارس دخترانه بالاتر از کلاس ششم می‌گذرد و یک نسل در معرض خطر جدی از بین رفتن فرصت‌هایش قرار دارد؛ خطری که در بلندمدت هزینه‌های سنگینی برای این کشور دارد و باعث نگرانی و ناامیدی عمیق در سراسر جامعه افغانستان شده است.» او اضافه کرد که یک نظرسنجی اخیر نهاد زنان ملل نشان داد که اکثر قریب به اتفاق افغان‌ها با ممنوعیت تحصیل دختران مخالف‌اند و بانک جهانی براورد می‌کند که این ممنوعیت سالانه ۱.۴ میلیارد دلار به اقتصاد این کشور ضرر می‌زند.

با وجود این، اوتنبایوا بر لزوم «ادامه تعامل مثبت» با طالبان تاکید کرد و گفت امیدوار است این تعامل بتواند برای مردم افغانستان تغییرات مثبتی به همراه بیاورد.

هم‌زمان با برگزاری نشست شورای امنیت در مورد افغانستان و ارائه گزارش اوتنبایوا به این شورا، گزارش سه ماهه دبیرکل سازمان ملل از اوضاع افغانستان نیز منتشر شد که در آن آنتونیو گوترش به وضعیت وخیم حقوق بشر و به‌ویژه فشارهای شدید طالبان بر زنان، دختران و اقوام پرداخته است.

گوترش در این گزارش تاکید می‌کند که حقوق زنان و دختران افغان در تمام عرصه‌های زندگی مدنی به‌شدت محدود شده است. او به موارد متعدد نقض حقوق بشر از جمله به منع تحصیل و اشتغال، بازداشت و شکنجه معترضان و منتقدان، ادامه بازداشت زنان به اتهام رعایت نکردن حجاب موردنظر طالبان و از بین رفتن مشاغل زنان اشاره می‌کند و می‌گوید اختناق در افغانستان بیش از پیش تشدید شده است.

در این گزارش آمده است که «زنان در افغانستان تنها می‌توانند از ۱۷ درصد ظرفیت‌های انسانی خود استفاده کنند و شکاف جنسیتی در افغانستان به ۷۶ درصد رسیده که یکی از بدترین وضعیت‌ها در جهان است».

گوترش همچنین به حکم بازداشت رهبر و رئیس قوه قضاییه طالبان در دیوان کیفری بین‌المللی اشاره کرد که به دلیل ارتکاب «جنایت علیه بشریت بر اساس جنسیت» صادر شده‌اند و تاکید کرد جای آن دارد که محرومیت مستمر زنان و دختران افغان از تحصیل در مقاطع متوسط و عالی و محدودیت‌های شدید بر آزادی‌های اساسی آنان، یک نگرانی جدی برای تمام جهان باشد.